باریخ نیوز : ازآنجایی‌که روند توسعه اقتصادی اجتماعی هر کشور را در نهایت منابع انسانی آن تعیین می‌کنند، بهره برداری بهینه از منابع انسانی هر کشور باید به عنوان یکی از اهداف راهبردی توسعه در نظر گرفته شود. به همین منظور دولت ها سعی دارند زمینه دسترسی به آموزش و مهارت را برای افراد جامعه خود فراهم کرده و آن ها را برای فعالیت در مشاغل مختلف آماده کنند. در این میان آن چه حائز اهمیت است، تغییر ماهیت مشاغل ناشی از تحولات پیش روی جامعه است. بنابراین نیروی انسانی آموزش دیده در بافتار کنونی لزوماً پتانسیل ایفای نقش در مشاغل جدید و نوظهور آینده را نخواهد داشت و عدم آمادگی برای مقابله با تحولات گسترده بازار کار آینده، منجر به بیکاری گسترده و متعاقب آن چالش های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گسترده ای در سطح جوامع می شود.
بنا بر گفته های متخصصان، بازار کار ایران نیز همانند دیگر کشورها به واسطه روندهای آینده تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهند که آموزش های دانشگاهی و مهارتی در ایران بر اساس نیازهای آینده بازار کار نیستند. بررسی نتایج آمارگیری نیروی کار در سال ۱۳۹۴ بیانگر پدیده ای نسبتا نادر به عنوان «وارونگی بازار کار» در کشور است، یعنی نرخ بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی به مراتب از نرخ عمومی بیکاری در جامعه بالاتر است. یکی از دلایل اصلی این موضوع، ناکارآمدی نظام آموزش عالی یا به عبارت بهتر ناهماهنگی میان آموزش عالی و بازار کار است. این عدم تناسب در نهایت منجر به بیکاری گسترده در سطح جامعه، فرار نخبگان، نابرابری اجتماعی و ناهنجاری های رفتاری در سطح جامعه می شود.
در همین رابطه، یک مطالعه پژوهشی توسط گروهی از محققان پژوهشکده مطالعات فناوری کشور انجام شده است که در آن، با دیدگاه آینده‌پژوهانه، مشاغل بخش کشاورزی در افق ۱۴۱۴ مورد بررسی قرار گرفته اند.
آن ها بدین منظور، با استفاده از بررسی اسناد و گزارش‌ها و همچنین شناسایی ۱۳ متخصص در حوزه‌های مختلف کشاورزی به‌خصوص پژوهش، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مشاغل کشاورزی، فهرست روندهای تحول‌آفرین آینده و همچنین تأثیر آن بر مشاغل این بخش را تحلیل کردند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهند که از یک‌طرف، روندهایی مانند کاهش توان اقتصادی و کوچک‌شدن زمین‌های کشاورزی و متعاقب آن افزایش ریسک فعالیت‌های کشاورزی بر اشتغال حوزۀ کشاورزی تأثیر منفی دارند و از طرف دیگر، روند افزایش جمعیت و ضروری‌بودن تولیدات کشاورزی برای جامعه، عواملی هستند که به‌خودی‌خود قدرت قابل‌توجهی برای مقابله با این عوامل و افزایش تقاضای مشاغل کشاورزی دارند.
بر این اساس، برایند عوامل فوق نهایتاً سبب ظهور مشاغل مبتنی بر محصولاتی با حاشیۀ سود بالاتر و دانش‌بنیان و تمرکز بر کسب‌وکارهای کاهش یا بازیابی ضایعات خواهد شد.
در این باره، آرمان خالدی، استادیار و پژوهشگر سیاست‌گذاری علم و فناوری گروه سیاست نوآوری و آینده‌نگاری پژوهشکدۀ مطالعات فناوری و سه همکار دیگرش می گویند: در نگاه اول مشاغل حوزه کشاورزی حداقل به علل زیر با کاهش تقاضا روبرو می شوند:
۱) افزایش ریسک فعالیت های کشاورزی به علت تغییرات اقلیمی منفی نظیر خشکسالی، سیل، فرونشست و گرم شدن زمین و افزایش آفات و بیماری های جدید و انتقال آن ها در بین کشورها
۲) کوچک شدن زمین های کشاورزی، عدم صرفه اقتصادی کشاورزی خرده‌مقیاس، کاهش کیفیت زمین های کشاورزی و تمایل به تغییر کاربری اراضی از کشاورزی و مسکونی و تفریحی
۳) عدم تمایل جوانان به کشاورزی به دلیل ادراک پایین از شأن و منزلت این مشاغل
۴) کاهش توان اقتصادی مردم برای خرید محصولات کشاورزی به ویژه محصولات لوکس و فانتزی مانند خاویار و همچنین دشواری صادرات محصولات مورد نظر
۵) تمایل به شهرنشینی و مهاجرت از روستاها
۶) پیری جمعیت و نسبت جامعه آماده به اشتغال.
این محققان می افزایند: با توجه به این بحث ها کاملا مشخص است که مشاغل حوزه کشاورزی در آینده به واسطه روندهای تحول‌آفرین تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. بنابراین به منظور آمادگی برای مقابله با تغییرات مطرح شده پیشنهادهای زیر قابل ارائه هستند: ۱) بازنگری و اصلاح دوره های آموزشی بخش کشاورزی مطابق با مهارت های مورد نیاز مشاغل این بخش در آینده از جمله ارائه دوره های آموزشی در زمینه کاربرد و نحوه استفاده از فناوری های آینده مانند اینترنت اشیا و هوش مصنوعی در بخش کشاورزی افزایش بهره وری در واحد سطح، ۲) رصد مداوم اشتغال دانش آموختگان بخش کشاورزی در محیط واقعی و بازنگری دوره های آموزشی مطابق با نیازهای بازار کار، ۳) ارائه برنامه‌های ترویجی و استفاده ساده از ابزار های ترویجی مختلف مانند موشن گرافی و اینفوگرافی برای آگاه کردن جامعه از تغییر ماهیت بخش مشاغل بخش کشاورزی در آینده، ۴) فراهم کردن شرایط آشنایی دانشجویان با محیط های واقعی کاری از طریق دوره های کارآموزی واقعی.
این نتایج علمی پژوهشی که دیدگاه های بسیار مهمی را در خصوص آینده بخش مهم کشاورزی مطرح می کنند، در فصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی» وابسته به مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات منتشر شده اند.
منبع : ایسنا
