باریخ نیوز : بنیان قلمروهای ژئواستراتژیک در دوران جنگ سرد که براساس توان نظامی، فضای جغرافیایی و گستره ایدئولوژیک بنا شده بود به دلایل فراوان از جمله هزینه بسیار بالای تسلیحات نظامی و پشتیبانی از کشورهای اقمار، ظهور انقلاب تکنولوژیک و گسترش ارتباطات، با فروریختن دیوار برلین از هم پاشید .
با کاهش نقش مسائل نظامی و ایدئولوژیک، جناح بندی ها و رقابت هایی که بین دو ابرقدرت و هم پیمانان آن ها برپایه عامل نظامی تعریف و تفسیر می شد، سستی گرفت و عوامل: « انسانی و منابع اقتصادی » به عنوان شاخص «رشد، توسعه و قدرت برتر» معرفی گردید.
هم اکنون مناطق استراتژیک جهان برپایه میزان تولید ناخالص ملی، منابع انسانی و منابع طبیعی، به ویژه منابع انرژی دسته بندی می شوند. به طور مشخص ملاک قدرت در سده بیست و یکم، توانمندی های اقتصادی در سطح بین المللی و کنترل نظام تولید، عرضه و مصرف کالاهای اقتصادی است .
به همین لحاظ مناطق ژئواستراتژیک منطبق با مناطقی است که منابع سرشار طبیعی (به ویژه منابع انرژی ) و نیز تولید ناخالص ملی چشمگیر دارند. بدین لحاظ منطقه خاور نزدیک بزرگ به طور اعم و حوزه های خلیج فارس و دریای خزر به طور اخص با در اختیار داشتن بیش از 70 درصد منابع انرژی (نفت و گاز) جهان، نقش” ژئواکونومیک ” ویژه ای در قرن 21 داشته و نقش موثری را بازی خواهد کرد.
ایران موقعیت استثنایی و ممتاز بین المللی در عرصه جهانی با عامل اقتصادی (ژئواکونومی)، که به نوعی بتواند جایگزین ناپذیر باشد را بدست آورد و نقش محوری در تدوین استراتژی های جهانی قدرت در سده حاضر را کسب نماید. به طوری که ایران با تسلط طبیعی بر تنگه هرمز و جزایر استراتژیک اطراف آن و همچنین هم مزر بودن با
دومین منبع عمده نفت و گاز جهان در شمال، موجب خواهد شد جایگاه جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از نقش آفرینان اصلی استقرار صلح و ثبات بین المللی در سده بیست و یکم باشد.
توانمندی جمهوری اسلامی ایران با جهتگیری در سیاست اقتصاد جهانی به گونه ی مدون شده، قابل برنامه ریزی در سیاست خارجی و تحقق پذیری تعاملات بین المللی پیشبرنده و سازنده، خواهد توانست هم جوابگوی مشکلات اقتصاد ملی و هم جوابگوی مطالبات منطقه ای و جهانی خود باشد. اما آیا ارکان تصمیم گیرنده در تهران قادرند به نحو « دستور کار ژئواکونومی و ژئوپولتیکی » یک بسیار مطلوب اقتصادی را که متضمن امنیت، منافع ملی و تحقق تحقق رشد اقتصادی که با هدف برآورده سازی همزمان رفاه ملی باشد را بسازند؟
رشد اقتصادی، با ارزیابی شاخص تولید ناخالص داخلی(GDP)، نیازمند سنجش واقعی از طریق ارزهای بین المللی همچون دلار است. ارزی که در اقتصاد ملی و حضور فعالانه بین المللی، حذف پذیری بر نخواهد داشت. لذا دربافتار عوامل سیاست بین الملل، رویدادهای بین المللی، ساختار و اقدامات سیاست خارجی تهران برای مذاکرات برجام، نیازمند همانقدر سطح فرماندهی هستیم که در فرماندهی توانمندیهای نظامی کنونی کشور وجود دارد (که البته گزاف نگفته ایم).
( اعتمادآنلاین / به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد ) اتفاقات چند روز پیش در منطقه با دامنه¬ای بین المللی، جنگ جدید غزه، در روزهای آینده می‌تواند بازارهای جهانی را نیز متاثر کند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که احتمال افزایش قیمت در بازارهای جهانی طلا و نفت در روزهای آینده وجود دارد. در کنار بازارها، گسترده‌تر شدن این جنگ می‌تواند فضای اقتصاد ایران و جهان را نیز تغییر دهد. در حال حاضر اکثر کشورها با تورم بالا روبه‌رو هستند و یک جنگ جدید باعث شارژ قیمت‌های انرژی در آستانه ورود به فصل سرد و افزایش قیمت‌های مصرفی خواهد شد.
روزنامه دنیای اقتصادی افزوده است: رویداد اخیر و پیامدهای ادامه‌دار آن احتمالا بر اقتصاد ایران اثر شدیدتری در قیاس با اقتصاد جهان خواهد داشت. در کوتاه‌مدت احتمالا سمت‌و‌سوی بازارها متفاوت از روزهای آرام نیمه نخست خواهد بود. از سوی دیگر، احتمالا این رویه شرایط را برای مذاکرات درخصوص رفع تحریم‌ها یا آزادسازی دارایی‌ها تحت تاثیر قرار خواهد داد. پس از وقایع روزهای اخیر، آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده توسط مخالفان مذاکرات و به طور خاص دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، مورد حمله قرار گرفته است. به نظر می‌رسد این رویدادها در صورت گسترش تنش‌ها می‌تواند آینده مذاکرات و حتی شیوه خرج دارایی‌ها را به خطر بیندازد.
اصابت ترکش جنگ حماس و اسرائیل به بازار ایران و آزادسازی دارایی¬های بلوکه شده، سرنوشت مذاکرات برجام با این آمیختگی بین قلمروهای ژئواستراتژیک و ژئواکونومی ایران؛ تصمیم گیرندگان تهران چه کیفیتی از رشد اقتصادی، تولید ناخالص داخلی( GDP ) را برای کشور رقم خواهند زد؟ و تهران خواهد توانست؛ جایگاه و موقعیت ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و نقش ممتاز خود را در تامین رشد اقتصادی، رفع کسری بودجه، تحقق برنامه های توسعه، دستیابی به رفاه ملی و همزمان ارتقاء امنیت ملّی را نایل شود؟
ایران با کسب توانمندیهای اقتصادی در سطح بین المللی و کنترل نظام تولید، عرضه و مصرف کالاهای اقتصادی خواهد توانست به عنوان یک کشور مهم از دید استراتژیک، با آینده پژوهی و با کارکردهای واقعی عامل اقتصادی (ژئواکونومی و ژئوپولتیکی) انطباق کامل و واقعی یافته؛ موقعیت منطقه ای خود را در این دوران، به موقعیت ممتاز بین المللی در عرصه جهانی مبدل نماید و به یژگیهای عصر ژئواکونومی، اهمیت یابی اقتصاد در عرصه ی جهانی دست یابد. ژئواکونومی اثرگذاری عوامل یا زیربناهای اقتصادی در محیط کشوری، منطقه ای یا جهانی را در تصمیم گیریهای سیاسی و رقابت‌های قدرتها و کارکرد ژئواکونومی با استفاده از فضا و مکانهای جغرافیایی تولید قدرت اقتصادی است؛ لذا آینده توسعه اقتصادی ایران با دستور کار ژئواکونومی و ژئوپولتیکی فراهم و محقق خواهد شد تا توان توسعه اقتصاد ملی برای رشد رفاه ملی، موجب ارتقای وزن ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیکی بیش از پیش کشور عزیزمان ایران گردد.
اقتباس، تدوین و تحلیل: ابوالفضل قندچی
منبع 1) بررسی جایگاه و موقعیت ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و نقش آن در تامین و ارتقاء امنیت ملّی ( نویسنده مهدی مینایی )
منبع2) اعتمادآنلاین / به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد
