باریخ نیوز- به درخواست بنیاد توسعه پایدار ایران صبح روز پنجشنبه نهم شهریور ۱۴۰۲، یک تیم خبرنگاری به همراه چند عضو هیات علمی دانشگاه و کنشگر محیط‌زیست وارد منطقه علم‌کوه در شهرستان کلاردشت شدند. مدیرعامل بنیاد توسعه پایدار ایران در گفتگو با خبر مازندران گفت: در راستای اجرای پروژه ارزیابی پایداری زیستی در اکوسیستم منطقه علم‌کوه که در آن بنیاد جریان دارد در نظر است دیدگاه‌های تخصصی یک یخچال‌شناس، یک سیستم‌شناس و همچنین نظرات تجربی چند کنشگر محیط‌زیست در رابطه با ناپایداری زیستی در آن منطقه از طریق صداوسیما بازتاب داده شود. دکتر برارپور تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که تیم خبرنگاری مورد اشاره در این رابطه دنبال می‌کند تصمیمات مبهم و نادرست مدیریتی است که در سطح محلی در شهرستان کلاردشت در ارتباط با تردد خودروهای شاسی‌بلند و چرای بی‌رویه دام در منطقه علم‌کوه گرفته شده که پیامدهای اجتماعی، محیط‌زیستی و سیاسی را در پی داشته است. وی تاکید کرد: در عرصه مدیریت و تصمیم‌گیری، پیامدهای نامنظور و نامنتظر زمانی بروز پیدا می‌کنند که مدیران بجای تمرکز بر ریشه‌های مشکلات، بر نشانه‌های آنها متمرکز شوند. مدیرعامل بنیاد توسعه پایدار ایران افزود: یک تیم دانشگاهی بر پایه نظریه‌ای علمی موسوم به اصل پیش‌پاافتادگی، در حال بررسی پیامدهای ناشی از تصمیمات مدیریتی اشاره شده در شهرستان کلاردشت است. بر پایه اصل پیش‌پا افتادگی؛ مدیران بجای پرداختن به مسایل پیچیده و اساسیِ جامعه تحت مدیریت‌شان همچون معیشت مردم، به برجسته‌سازی امورات پیش‌پا افتاده‌ای می‌پردازند که اساسا در حیطه مسئولیتی آنها قرار ندارد! در علم مدیریت، اصل پیش‌پاافتادگی به قانون علاقه به چرندیات نیز معروف است.
*چرا اکوسیستم منطقه علم‌کوه مهم است؟
مدیرعامل بنیاد توسعه پایدار ایران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (مستقر در علم‌کوه) و در پاسخ به این پرسش که اساسا چرا توجه به پویایی یخچالهای طبیعی و پایداری زیستیِ اکوسیستم منطقه علم‌کوه مهم است، گفت: منطقه علم‌کوه با وسعت تقریبی ۵۰کیلومتر در ۵۰کیلومتر در میانه رشته‌کوه البرز و در حدفاصل البرز مرکزی و البرز غربی قرار دارد و گستره‌ای از سه استان مازندران، البرز و قزوین را دربر می‌گیرد. دکتر کوروش برارپور اظهار داشت: این منطقه به لحاظ پوشش گیاهی و فرصت‌های کوهنوردیِ فنی از دهه‌های پایانی سده نوزدهم میلادی مورد توجه کوهنوردان اروپایی و گیاه‌شناسان انگلیسی بوده است. حدود ۱۵۰ قله‌ی (اصلی و فرعیِ) بیش از ۴۰۰۰متری در این منطقه واقع است که چنین پکیج طبیعی‌ای در چنین ارتفاعی در جهان بی‌نظیر است. قله علم‌کوه با ارتفاع ۴۸۵۰متر بلندترین قله آن منطقه و در مرکز خط‌الراس‌های آن قرار دارد که پس از دماوند (۵۶۷۱متر) دومین قله بلند ایران و خاورمیانه محسوب می‌شود. دیواره علم‌کوه به ارتفاع تقریبی ۶۰۰متر، جزو دیواره‌های بلند دنیا در ارتفاع بیش از ۴۰۰۰متر به‌حساب می‌آید که با توجه به درجه سختیِ صعودهای عمودی در ارتفاعات بلند، صعود دیواره علم‌کوه مورد توجه کوهنوردان درجه یک جهان بوده و هست. مدیرعامل بنیاد توسعه پایدار ایران بیان کرد: مسیر هاری روست، سه مسیر ۴۸ و ۵۰ و ۵۲ لهستانی‌ها، مسیر فرانسوی‌ها، برج آفتاب آلمانی‌ها و گُردِه آلمان‌ها مسیرهایی هستند که نخستین‌بار توسط کوهنوردان اروپایی گشایش شده‌اند. در ایران ۴ اثر ملی-طبیعیِ ثبت شده شامل: قله دماوند، قله علم‌کوه، قله تخت‌سلیمان (۴۶۶۰متر) و قله سیاه‌کمان (۴۵۰۰متر) وجود دارد که هر چهار اثر یادشده در استان مازندران قرار دارد طوریکه سه اثر میراثیِ قله علم‌کوه، تخت‌سلیمان و سیاه‌کمان در کلاردشت و در منطقه علم‌کوه واقع‌اند. وی افزود: در اکوسیستم منطقه علم‌کوه یخچالهای طبیعیِ علم‌چال، هفت‌خوان، اسپیلَت، پاتخت، خرسان‌ها، مرجیکش، سیاه‌سنگ‌ها، لشگرک‌ها، کلجاران و نمه‌چال نقشی محوری در پایداری زیستی آن بازی می‌کنند که در دنیای علم و جامعه کوهنوردان جهان یخچالهای شناخته‌شده‌ای هستند. وی بیان کرد: رودخانه سردآبرود کلاردشت جزو شش رودخانه حفاظت‌شده ایران است که حوزه آبریز آن از یخچالهای مورد اشاره تغذیه می‌شود. حضور بدور از قاعده کوهنوردنماها و چرای دام در ارتفاعات ۴۰۰۰متری موجب شدت گرفتن نرخ ذوب‌شدن یخچالهای مورد اشاره شده که خیزش سیل‌هایی با دوره تکرار کمابیش یکساله در شهرستان‌های غرب مازندران چون کلاردشت، تنکابن، عباس‌آباد و چالوس یکی از پیامدهای این تغییرات ناخوشایند زیستی در منطقه علم‌کوه است. دکتر برارپور تاکید کرد: با این وجود، تصمیمات غیرعلمی و تهی از تخصص مدیران سیاسی کلاردشت با تاخیرهای زمانی باعث بهم زدن تعادل اکوسیستم منطقه علم‌کوه خواهد شد طوریکه در آینده نزدیک، شاهد رفتارهای بی‌ثبات‌کننده و غالبا تهاجمی‌ای چون خیزش سیل از جانب طبیعت در شهرستان کلاردشت و شهرستان‌های همجوار خواهیم بود. وی تاکید کرد: تصمیمات غیرعلمی مورد اشاره علاوه بر پیامدهای محیط‌زیستی، پیامدهای ناخوشایند فرهنگی نیز در پی داشته است. یکی از پیامدهای منفی فرهنگی آن، می‌شود به افت شاخص تشخُص فرهنگی (Cultural Identity) در شهرستان کلاردشت اشاره کرد. دکتر برارپور تاکید کرد: چرا باید جوانی که دانش‌آموخته مقاطع عالی در سطح فوق لیسانس مهندسی عمران یا حقوق و رشته‌های دیگر است در منطقه علم‌کوه؛ کوهنورد یا گردشگر عرب جابجا کند در حالیکه هریک از آنها پتاسیل مدیریت چند مجتمع توریستی با یکصد پرسنل را دارد؟ چرا در طول چهل سال گذشته تاکنون حتی یک طرح سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت توریسم در کلاردشت اجرا نشده در حالیکه مدیران سیاسی آن شهرستان به موضوعات مخرب و در عین‌حال پیش‌پا افتاده‌ای چون ساخت‌وسازهای غیرمجاز، ایجاد گیت بر سر گذر کوهنوردان و مانند آن متمرکز هستند؟ مدیرعامل بنیاد توسعه پایدار ایران خاطر نشان کرد: زمانی‌که جوان تحصیل‌کرده کشور و زادگاهم به شغل رانندگی روی می‌آورد در حالیکه می‌تواند در جایگاه واقعی خودش بهترین باشد، بر پایه مفهوم تشخُص فرهنگی برای اینجانب و دیگر دلسوزان ایران، افت شخصیت ایجاد می‌کند.
*کم‌شدن سی سانتی‌متر در سال از ضخامت یخچالهای منطقه علم‌کوه!
یک عضو هیات علمی موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو در گفت و گو با خبرنگار واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (مستقر در علم‌کوه) گفت: بطور میانگین سالی سی‌سانتی‌متر از ضخامت یخچالهای منطقه علم‌کوه کاسته می‌شود. دکتر نعمت‌ا… کریمی با موثر دانستن تغییرات آب‌وهوایی جهانی و گرمایش کره زمین بعنوان عاملی طبیعی در ذوب شدن یخچالهای منطقه علم‌کوه تاکید کرد: طی ۴۰سال گذشته تاکنون سه درجه بر میزان گرمایش سطح یخچالهای منطقه تخت‌سلیمان و علم‌کوه افزوده شده که تاثیر قابل توجهی بر کاهش ضخامت یخچالهای مورد اشاره گذاشته است. عضو هیات علمی موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو با مهم دانستن شاخص میزان جابجایی یخچالهای منطقه علم‌کوه اظهار داشت: این یخچال‌ها در دهه‌های گذشته سالی دو و نیم متر (۲/۵متر) جابجایی سطحی (طولی – عرضی) داشته‌اند ولی متاسفانه این شاخص برای یخچالهای مورد اشاره، به حدود یک‌متر در سال کاهش یافته که اصلا نشانه خوبی برای پویایی و روند نرمال زیست طبیعی آنها نیست. پژوهشگرِ همکارِ بنیاد توسعه پایدار ایران تاکید کرد: هرچه مقدار عددیِ شاخص جابجایی یخچالهای آن منطقه به صفر نزدیکتر شود نشان از مرگ آنها دارد. دکتر کریمی در پاسخ بدین پرسش که اساسا چرا توجه به پویایی و زنده بودن یخچالهای منطقه علم‌کوه مهم است گفت: یک یخچال طبیعی زمانی فعال و زنده محسوب می‌شود که جابجایی و پویایی داشته باشد. عدم جابجاییِ سطحی یخچالهای طبیعی نشانه روند رو به زوال آن‌هاست که امیدوارم هیچ وقت در منطقه تخت‌سلیمان شاهد آن نباشیم زیرا در اینصورت بسیاری از گونه‌های نادر گیاهی و جانوری آن منطقه از بین رفته و بر حیات ما نیز اثرات مخربی را بر جای خواهد گذاشت. وی همچنین در پاسخ بدین پرسش که اساسا چه عواملی در پویایی و جان گرفتن زیست دوباره یخچال‌ها موثرند گفت: افزایش بارندگی‌ها و بخصوص بارش برف به عنوان مهمترین عامل تغذیه کننده یخچال‌ها نقش مهمی در حفظ پویایی یخچالهای طبیعی ایفا می‌کند. از سوی دیگر؛ افزایش دما بخصوص در فصول سرد سال عامل مهمی در کاهش پویایی یخچال‌ها محسوب می‌شود. مدیر پروژه ارزیابی پویایی یخچالهای منطقه تخت‌سلیمان و علم‌کوه در پاسخ بدین پرسش که برای محافظت از یخچالهای مورد اشاره چه باید کرد گفت: دانش فعلی انسان امکان مقابله با اثرات تغییر اقلیم و گرمایش جهانی را ندارد. اما با شناخت هر چه بهتر یخچالهای طبیعی کشور و شناسایی عوامل اقلیمی و محیطی اثرگذار بر آنها میتوان با انجام تحقیقات کاربردی در کاهش این اثرات اقلیمی گام‌های ارزشمندی را برداشت. همچنین با حذف اثرات انسانی همانند چرای دام، تردد خودروهای سبک و سنگین در آن منطقه و کنترل و نظارت روی صعودهای کوهنوردی میتوان تا حدودی از تشدید روند کاهشی جابجایی و ضخامت یخچال‌ها جلوگیری کرد. دکتر کریمی تصریح کرد: با توجه به کم‌شدن حجم بارش‌های سالانه (بویژه در فصول سرد)، مردم کلاردشت و دیگر دلسوزان اکوسیستم منطقه علم‌کوه نباید از افزایش دِبیِ آب رودخانه سردآبرود که به‌دلیل افزایش نرخ ذوب‌شدن یخچال‌ها صورت می‌گیرد خوشحال باشند زیرا این نشانه‌ی خوبی از حیات یخچالهای آن منطقه ارایه نمی‌دهد. هر چه آب سردآبرود کمتر باشد نشان از سرزندگی و پویایی یخچال‌ها دارد.
