باریخ نیوز: کتاب ساسانیان فرمانروایان ایرانشهر چهارمین جلد از مجموعه تاریخ ایران زمین است. ساسانیان نخستین فرمانروایانی بودند که به طور رسمی نام «ایرانشهر» به معنی کشور آرایی‌ها را برای قلمرو خود برگزیدند که با کمی دگرگونی همچنان نام رسمی کشور ایران است. آن‌ها گرداگرد مفهوم سیاسی ایرانشهر هویتی فرهنگی پدید آوردند که می‌توان آن را «هویت ایرانی» نامید.
ساسانیان (۲۲۴ تا ۶۵۱ م) بی‌گمان تاثیرگذارترین دودمان در شکل‌گیری هویت، فرهنگ و تمدن ایرانی هستند، به گونه‌ای که با گذشت بیش از ۱۴۰۰ سال هنوز میراث آن‌ها بر بسیاری از جنبه‌های زندگی فرهنگی ایرانیان از نام کشور ایران تا معماری و هنر ایرانی سایه افکنده است. بنابراین شناخت این دوره برای درک تاریخ و فرهنگ ایران امروز ضرورت دارد.
در فصل‌های نخستین این کتاب ابتدا سرگذشت پرماجرای ملتی جنگاور را خواهید خواند که به فرماندهی شاهان ساسانی پنجه‌درپنجۀ دولت‌های قدرتمند جهان باستان به‌ویژه رومیان انداختند؛ دو امپراتور رومی مهاجم را کشتند و نخستین ملت جهان باستان بودند که یک امپراتور رومی را زنده اسیر کردند، همچنین با دلاوری از مرزهای ایران‌زمین در برابر حمله‌های پیاپی کوچ‌نشینان غارتگر دفاع کردند.
در دو فصل پایانی کتاب مهم‌ترین دستاوردهای فرهنگی و تمدنی ایرانیان در زمینه شهرسازی، معماری، هنر و ادبیات بررسی‌شده و اهمیت میراث دورۀ ساسانی در پیشرفت تمدن جهانی شرح داده شده است.
مجموعه تاریخ ایران زمین با هدف آشنایی عموم مردم جامعه به ویژه جوانان با تاریخ و فرهنگ ایران نوشته شده است. در هر کتاب این مجموعه به یکی از دوره های تاریخی ایران پرداخته و تلاش شده با تکیه بر تازه‌ترین و مهم‌ترین پژوهش‌ها، چشم‌اندازی ژرف و همه جانبه از تاریخ و فرهنگ ایرانی در آن دوره ارائه شود.
در این کتاب‌ها فقط به شرح رویدادها و تاریخ سیاسی پرداخته نمی‌شود، بلکه ساختار سیاسی و اقتصادی، زبان و ادبیات، دین، معماری و شهرسازی و هنرهای هر دوره نیز معرفی می‌شود. کوشش بر این بوده که کتاب‌های این مجموعه برای آشنایی خوانندگان غیردانشگاهی با تاریخ و فرهنگ ایران بسنده باشند و همزمان برای دوستداران جدی‌تر تاریخ ایران دری به سوی آثار تخصصی‌تر و جهان زیبای ایران شناسی بگشایند.
قسمتی از متن کتاب
معماری دورۀ ساسانی را می‌توان ادامه و کامل کنندۀ سنت‌های معماری دورۀ اشکانی دانست. ویژگی محوری معماری ساسانی ساخت گنبدهای چهارطاقی و ایوان‌های طاقدار بزرگ است که بعدها در معماری ایران بعد از اسلام جایگاه ویژه‌ای یافتند.
ساخت گنبد در معماری جهان پیشینۀ درازی دارد، ولی همۀ گنبدهای پیشین بر پایۀ دایره‌ای قرار می‌گرفتند. معماری ایرانی دورۀ ساسانی نخستین بار در جهان گنبدهایی بر سطح‌های چهارگوش بنا کردند که به دانش بسیار پیشرفته و مهارت بسیار زیادی نیاز داشت. این بزرگترین دستاورد معماری دورۀ ساسانی بود که تاثیری تاریخی و پایدار در معماری خاورمیانه گذاشت، به همین دلیل برخی پژوهشگران اروپایی ایران را خاستگاه گنبد در معماری جهان می‌دانند.
نخستین نمونۀ شناخته‌شدۀ نوع تکامل‌یافتۀ بناهای گنبددار ایرانی در کاخ شاپور یکم در بیشاپور دیده می‌شود که گنبدی بزرگ است که بر پایه‌ای مربعی شکل با ضلع‌های حدود ۲۳ متر ساخته شده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم معماری ساسانی، ساخت ایوان‌های طاقدار بزرگ است که از نیمه دوم دورۀ ساسانی به عنصر اصلی معماری کاخ‌های ساسانی تبدیل شد و بهترین نمونۀ آن طاق نیم‌بیضوی ایوان مداین است. البته چندین نوع طاق دیگر نیر در بناهای دورۀ ساسانی به کار رفته است که برخی از آن‌ها در معماری دوران پس از اسلام اهمیت زیادی یافتند.
از دیگر ویژگی‌های مهم معماری دوره ساسانی می‌توان به کاربرد سنگ‌لاشه و ملاط گچ در ساخت بناها و بهره بردن از تزیینات به‌ویژه گچبری و نقاشی دیواری اشاره کرد. (صفحه ۱۱۶ و ۱۱۷)
کتاب ساسانیان فرمانروایان ایرانشهر نوشته محسن جعفری در ۱۵۲ صفحه مصور، با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه، قیمت ۱۸۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۲ توسط انتشارات ققنوس منتشر شد.
منبع: ایرنا
