باریخ نیوز- «احیای توافق هستهای در دستورکار نیست.» این جمله رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران را شاید بتوان تصویری قطعی از حال و روز این روزهای پرونده «برجام» دانست.
*دو گره جدید بر پرونده برجام
پس از شانزده ماه نشست بی‌نتیجه، جلسات مذاکره برای احیای برجام چند ماه قبل متوقف شد. ایران تمایل خود را برای بازگشت به میز مذاکره پس از اتخاذ مواضع «معقولانه» از سوی طرف آمریکایی اعلام کرده است. ایالات متحده نیز اعلام کرده که ایران باید «رویکرد واقع‌بینانه‌ای» را اتخاذ کند.
با آغاز ماه اکتبر و همزمان با اوج‌گرفتن تجمعات اعتراضی در ایران، نه‌تنها برجام از بن‌بست خارج نشد؛ بلکه موج جدیدی از تحریم‌ها از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران به‌راه افتاد که سرنوشت برجام و تحریم‌های قبل را پیچیده‌تر از قبل کرد.
این موضوع در کنار ادعای مقامات غربی مبنی‌بر استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین، فضای توافق را تیره و تارتر کرده است. این در حالی است که ایران بارها این ادعا را رسماً رد کرده است.
*برجام از تیررس آمریکایی‌ها خارج شد؟
نماینده آمریکا در امور ایران اما مدعی است؛ ایالات متحده و جهان اکنون بر اعتراضات ایران و انتقال پهپادهای این کشور به روسیه متمرکز شده‌اند.
«جان کربی»، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز اذعان کرده که آمریکا به‌دنبال مذاکره درباره توافق هستهای با ایران نیست. به نوشته وبگاه «ریانووستی»، کربی طی نشست خبری در کاخ سفید توضیح داد: «ما هم‌اکنون به‌دنبال یا خواستار دور جدیدی از مذاکرات یا بحث‌های جدید در مورد برجام نیستیم. این موضوع هم‌اکنون در کانون توجه آمریکا قرار ندارد.»
همزمان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مورد توافق هستهای نیز می‌گوید؛ که به توافق بسیار نزدیک بودیم؛ اما اکنون انتظار پیشرفتی در توافق هستهای ایران ندارم.
*پیامی که از کاخ سفید به ایران ارسال شد
آمریکایی‌ها در حالی از عدم تمایل برای ازسرگیری مذاکرات سخن می‌گویند که برخی مقامات ایرانی از جمله وزیر خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی از ارسال پیام جدیدی از سوی مقامات آمریکایی به ایران برای ازسرگیری گفت‌وگو ها خبر داده بودند.
امیرعبداللهیان چند روز پیش عنوان کرد؛ طرف آمریکایی در چند روز گذشته تلاش کرد با پیام‌های دیپلماتیک فرصت توافق را حفظ کند، البته به‌طور همزمان در برخی جاها هم به‌دنبال ایجاد آشوب و ترور در ایران بودند.
وی این سیگنال را به آمریکایی‌ها داد که؛ ما برای رسیدن به توافق خوب و پایدار آمادگی داریم و تلاش‌ها دراین‌باره جریان دارد. از طرف آمریکایی می‌خواهیم دست از رفتار ریاکارانه بردارد.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی هم 3 آبان‌ماه عنوان کرده بود؛ «آمریکایی‌ها سه یا چهار روز پیش نیز مجدداً پیامی به ایران منتقل کردند که آماده ادامه گفت وگوها هستند.»
*بدترین و بهترین تصویر از برجام
در چنین فضایی بنا به گفته تحلیلگران و کارشناسان، بهترین چیزی که در مورد توافق هستهای ایران می‌توان گفت این است که مذاکرات برای تمدید توافق به حالت تعلیق درآمده است. بدترین چیزی که درباره برجام می‌توان گفت آن است که برجام در تقلا برای بقاست، چه آنکه هنوز مسیری برای حل‌وفصل دو اختلاف قبلی بین ایران و آمریکا درباره اخذ تعهد و تضمین الزام‌آور از آمریکا برای لغونکردن توافق از یک سو و تحقیقات پادمانی آژانس از سوی دیگر پیدا نشده است.
برخی دیگر از تحلیلگران نیز می‌گویند برخی عوامل مانند فشارهای رژیم صهیونیستی، اختلافات با کنگره و مشکلات داخلی در آمریکا دلیل بی‌میلی دولت بایدن برای بازگشت به برجام در ماه‌های گذشته بوده است.
پیام جدید گروسی به ایران
در تازه ترین تحول نیز «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه در اظهاراتی در خصوص تحقیقات پادمانی در ایران گفت: آن‌ها (ایرانیان) باید کارهایی که موظف به انجام‌دادنش هستند را انجام بدهند. آن‌ها تعهداتی دارند. این لطف محسوب نمی‌شود و (این تحقیقات) از روی فشار انجام نمی‌گیرد. اگر چیزی در آنجا وجود دارد که نباید در آنجا باشد، باید در خصوص آن توضیحاتی ارائه دهند.
همچنین خبرنگار وال‌استریت ژرونال در توئیتی نوشت که گروسی در میان صحبت‌های خود اشاره داشته که تغییری در تحقیقات پادمانی آژانس در ایران ایجاد و پیشرفتی حاصل نشده است.
این در حالی است که بنا به گفته بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، آژانس نباید بر مبنای اسناد ساختگی رژیم صهیونیستی که با اهداف خاص سیاسی در اختیار آژانس قرار داده می‌شود، قضاوت و بر اساس آن‌ها اعلام‌نظر کند. این نوع قضاوت برخلاف اصل بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری است. از آنجایی که آژانس تمام مواد هستهای اظهارشده ایران را مورد حسابرسی قرار داده و هیچ اختلاف حسابداری مواد مطرح نیست؛ صرف مشاهده آلودگی در چند مکان را نمی‌توان نشانه‌ای از وجود مواد هستهای اظهارنشده تلقی کرد. این نوع نتیجه‌گیری برخلاف رویه و استانداردهای شناخته‌شده آژانس حتی با موارد مشابه در کشورهای مختلف است.
از سوی دیگر، «ماریا زاخارووا»، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز گفته که آمریکا در واقع علاقه خود را به مذاکرات بر سر احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از دست داده و قصد دارد بر حمایت از فعالیت‌های ضدِدولتی در ایران تمرکز کند.
*آینده نامشخص برجام
در حالی که به گفته برخی تحلیلگران، یکی از دلایل اعتراضات اخیر را باید در برخی نارضایتی‌های اقتصادی دید و حصول توافق هستهای می‌تواند گره‌های اقتصادی زیادی را در کشور باز کند، به‌نظر می‌رسد با مسکوت‌گذاشتن برجام از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا فعلاً چشم‌انداز روشنی برای این توافق نمی‌توان متصور شد. به‌نظر می‌رسد پس از ماه نوامبر، برجام با آینده‌ای بسیار نامشخص مواجه شده و شاید تلاش‌های صورت‌گرفته برای بقای آن نیز نتواند باعث احیاشدنش شود.
منبع: قرن نو
